2ª SEMANA DA RADIO

domingo, 17 de enero de 2010

Un pouco de historia III

No cómic book, alcanzábase unha gran variedade temática, triunfando os de ciencia ficción ("Planet Cómic", desde 1940), crimes (Crime Does Not Pay, desde 1942); funny animals (co gran Carl Barks á fronte), terror (Frankenstein Cómics, 1945), romance (Young Romance, desde 1947) e westerns, destacando sobre todo os publicados pola empresa EC Cómics, dirixida desde 1947 por Wiliam Gaines.

A nivel mundial, afiánzase a TV, un medio de entretemento de fácil consumo e aparentemente gratuíto que acabará por roubar gran parte do seu público á Radio, o Cinema e ao Cómic. Con todo, estes son aínda anos dunha gran expansión internacional para o medio, xa que as escolas arxentina, franco-belga e xaponesa adquiren un gran desenvolvemento durante a postguerra, grazas a xenios do calibre de Oesterheld, André Franquin e Osamu Tezuka, respectivamente.

En Arxentina, destacan as revistas humorísticas Rico Tipo (1943) e Tía Vicenta (1957), así como o inicio da súa propia tradición de historieta de aventuras, obra de Héctor Germán Oesterheld xunto a debuxantes como Francisco Solano López (O Eternauta, a súa obra mestra, de 1957); Hugo Pratt (Sarxento Kirk de 1952 ou Ernie Pike de 1957), e Alberto Breccia (Mort Cinder, de 1962), aínda que o seu mercado entra en crise a partir de entón.

A historieta franco-belga, dividida xeralmente en dúas escolas, a de Bruxelas e a de Charleroi, achega series como Blake e Mortimer (1946) de Edgar P. Jacobs, Lucky Luke (1946) de Morris, Jerry Spring (1954) de Jijé, Tomás o Gafe (1957) de André *Franquin ou Os pitufos (1958) de Peyo. En 1959, os franceses Goscinny, Uderzo e Charlier, lanzan ao mercado a revista Pilote despois de varias tentativas para buscarse un oco no panorama das publicacións xuvenís lideradas por Spirou e Tintín. O seu éxito e o do seu personaxe estrela, Astérix o Galo, foi inmediato e converteuna na revista de referencia do cómic franco-belga.

Desde Manga Shonen (1947), que foi a primeira revista infantil dedicada en exclusiva á manga, Osamu Tezuka, impuxo o seu esquema de longas epopeas e diversificou a súa produción en múltiples xéneros, a máis diso combinar un maior dinamismo con abundantes efectos sonoros. Cun grafismo moi diferente, nada disneyano, atopamos a autores como Machiko Hasegawa, creadora da tira Sazae-san (1946-74), Kon Shimizu ou Shigeru Sugiura.

Finalmente, renóvase en Estados Unidos o interese polo cómic-book de superheroes grazas a títulos como A liga da Xustiza (1960), O Catro Fantásticos (1961) ou Spiderman(1962), moitos deles creados por Stan Lee/Jack Kirby. A revista MAD (1952) tamén se converte nun éxito, pero en xeral pode dicirse que "o groso da produción norteamericana, para a segunda metade dos anos sesenta, baixou de nivel e áchase por baixo da produción francesa ou italiana".

A partir de 1962, afiánzase unha nova conciencia do medio, sobre todo en Francia e Italia, de tal forma que os intelectuais xa non o abordan desde unha perspectiva propia da Psicoloxía social, senón desde a Estética[ e créanse institucións para o seu estudo como o CELEG (Centre d´Etude des Littératures d´Expression Graphique), e o SOCERLID (Société d´Etudes et de Recherches des Littératures Dessinnées), que lanzan as súas propias revistas. Celébranse tamén congresos italianos como os de Bordighera (1965) e Lucca (1966 ), así como unha monumental exposición de historietas estadounidenses e francesas no Museo de Artes Decorativas do Palacio do Louvre (1967) e unha Bienal Mundial da Historieta, no Instituto Torcuato Dei Tella (1968).

Nesta década, aínda se crean series de aventuras populares como Modesty Blaise (1963) de Peter O´Donnel/Jim Holdaway; Valerian, axente espazo-temporal (1967), de Christin/Mezières, ou Curto Maltés (1967) de Hugo Pratt, mentres que outras como Mortadelo e Filemón de Francisco Ibáñez emprenden a súa etapa de maior éxito. Moitas das novas historietas están orientadas, con todo, cara a un público cada vez menos xuvenil.

No maio de 1968, a revolución chega á revista francesa Pilote: Os debuxantes novos dan un auténtico golpe de estado e conseguen facer, do que era unha publicación infantil, todo un cómic de vangarda. En 1974, algúns destes autores, como Moebius, deciden lanzar a súa propia revista de ciencia-ficción que se chamará Métal Hurlant e que se converterá nun modelo a seguir por europeas e estadounidenses. Unha destas revistas, a británica "2000 AD" (1977) será o caldo de cultivo de toda unha fornada de novos autores británicos que a partir de 1982, virían revitalizar o cómic-book de superheroes estadounidense con obras como "Watchmen" (1986), de Alan Moore/Dave Gibbons, xunto a nativos como Frank Miller.

E é que aínda que a Historieta desenvólvese noutros ámbitos, como o mundo árabe e seguen producíndose obras moi populares, como as do guionista Jean Van Hamme (Thorgal, 1977 e XIII, 1983) ou Os pasaxeiros do vento (1980), de François Bourgeon, aos poucos vai deixando de ser un medio masivo na maioría dos países, creándose formatos máis caros, tales como álbums ou revistas de luxo. En Xapón, en cambio, a editora Kodansha cambiou coa súa revista Shnen Magazine a pauta de periodicidade mensual a semanal, multiplicando a produción e reducindo custos, e atráese tamén a público feminino con obras como A Rosa de Versalles (1972) de Riyoko Ikeda ou Candy Candy (1975-79) de Kyoko Mizuki/Yumiko Igarashi.

En 1988, grazas ao éxito das versións en debuxos animados de Akira (1982-93), de Katsuhiro Otomo e Dragon Ball (1984-95) de Akira Toriyama, a historieta xaponesa empezou a difundirse internacionalmente. Ao día de hoxe, a manga consolidouse na sociedade occidental, chegando a ser imitado por autores estadounidenses e europeos e dando lugar a movementos como o amerimanga ou a nouvelle manga. Historietistas xaponeses, como Jir Taniguchi, gañan prestixiosos premios internacionais e o que é máis importante, a poboación xuvenil occidental volveu a interesarse masivamente polo medio, como non ocorría en Europa desde a postguerra.

Por outra banda, son moitas as editoriais de Europa e Estados Unidos dedicadas ao mercado da Historieta, aínda que as revistas e o cómic book han ir perdendo forza en favor do álbum e a novela gráfica. Do mesmo xeito, as experiencias de edición independente dos 70 e 80 transfórmanse nun sólido sector do mercado, afianzándose editoriais como Fréon en Bélxica, Cockroach en China, Fantagraphics Books e Drawn *and Quarterly en Estados Unidos, L'Association ou Cornélius en Francia, Atrabile en Suíza, etc.

As obras de autores como os estadounidenses Peter Bagge, Daniel Clowes e Charles Burns, os franceses David B., Philipe Dupuy e Charles Berberian, a iraniana Marjane Satrapi ou a israelí Rutu Modan, que a miúdo se autoeditan e tenden cara ao costumismo (mesmo autobiográfico) ou a historieta experimental, pronto empezan a recibir premios como o Pulitzer outorgado ao Maus de Art Spiegelman en 1992 e mesmo a serializarse en suplementos tan prestixiosos como The New York Times Magazine. Algúns destes autores non pretenden afastarse do gran público nin dos xéneros máis clásicos. Un bo exemplo sería A Mazmorra, de Trondheim e Sfar, que se inscribe dentro do subgénero da fantasía heroica. Tampouco os artistas fundadores de Image Cómics en 1992, con series como Spawn ou The Maxx. Do mesmo xeito, a editorial DC Cómics fundaría oficialmente a liña Vertigo en 1993 para acoller a obra de autores británicos como Neil Gaiman ou Grant Morrison.

Outro destacado fenómeno destas dúas últimas décadas é a aparición dos webcómics grazas á xeneralización de Internet, que permitiron o desenvolvemento de formatos específicos do espazo virtual (como o infinite canvas, “lenzo infinito”), ademais dunha difusión máis fácil das historietas. Paradoxicamente, foi o clásico formato da tira de prensa o que se revelou como máis idóneo para para a pantalla. Entre as publicadas en prensa, destaca Calvin e Hobbes (1985) de Bill Watterson. O gran superventas do mercado francés tamén está protagonizado por un infante: Titeuf, cuxo álbum duodécimo, alcanza practicamente medio millón de exemplares vendidos en 2008.